Neurodegeneratieve ziektes

Naarmate mensen ouder worden, worden ze vatbaarder voor verschillende gezondheidsproblemen, waaronder neurodegeneratieve ziektes. Neurodegeneratieve ziektes zijn aandoeningen waarbij in toenemende mate zenuwcellen in het brein beschadigd raken en/of afsterven.

Dit veroorzaakt problemen met het mentaal functioneren en beperkt de dagelijkse activiteiten. Veelvoorkomende neurodegeneratieve ziektes zijn bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer en Parkinson. Deze ziektes zijn vaak chronisch, invaliderend, ongeneeslijk en kunnen grote invloed hebben op de kwaliteit van leven van getroffen personen en hun families.

Wat we weten
In de afgelopen jaren is het aantal gevallen van neurodegeneratieve ziektes aanzienlijk toegenomen, met name in ontwikkelde landen. Dit komt door verschillende factoren, waaronder de vergrijzing van de bevolking, veranderingen in levensstijl en verbeterde diagnostische mogelijkheden. Omdat mensen steeds ouder worden, verwachten we dat neurodegeneratieve ziektes vaker zullen gaan voorkomen, wat druk zal leggen op de zorg en de samenleving als geheel.

Naast het ouder worden en erfelijke risico’s kan ook de omgeving invloed hebben op het krijgen van neurodegeneratieve ziektes. Er zijn aanwijzingen dat bepaalde virussen het risico op Alzheimer en Parkinson kunnen vergroten, maar bijvoorbeeld ook dat beweging en gezonde voeding kunnen bijdragen aan (cognitief) gezond ouder worden.

De rol van BPRC in de strijd tegen veroudering
Bij BPRC kijken we naar:

• De hersenen, verschillende hersencellen en omringende hersenvocht
• Veranderingen in bloedsamenstelling bij veroudering
   

De hersenen, verschillende hersencellen en omringende hersenvocht
Wij doen onderzoek naar de hersenen. Hiervoor verzamelen we hersenen en hersenvocht van zowel onze zieke als normaal verouderde apen. We ontleden de hersenen en slaan zoveel mogelijk materiaal gestructureerd op voor onderzoek. Zo bouwen we aan een hersenbiobank die we kunnen gebruiken om allerlei onderzoeksvragen te beantwoorden. Bij BPRC gebruiken we deze weefsels voor onderzoek naar het verouderen van het brein en (het ontstaan van) neurodegeneratieve aandoeningen. Daarnaast kunnen we door de hersenweefselbank wereldwijd ook andere onderzoekers helpen met het beantwoorden van belangrijke vragen in het hersenonderzoek en veroudering.

Neuroinflammatie
Neuroinflammatie betekent dat er ontstekingsreacties in de hersenen aanwezig zijn, voornamelijk veroorzaakt door de gliacellen. Deze cellen worden ook wel de immuuncellen van het brein genoemd. We onderzoeken hoe gliacellen veranderen als je ouder wordt. Deze cellen laten onderling veel verschil zien in bijvoorbeeld hun vorm en functie, waar in de hersenen ze zitten, maar ook hoe ze veranderen tijdens veroudering. Zo kunnen we begrijpen hoe verschillende delen van hersenen functioneren en reageren op ziektes. Dit leert ons hoe gliacellen samenwerken met andere cellen in hun omgeving en uiteindelijk helpt dit bij het bedenken van specifieke behandelingen voor ziektes van het zenuwstelsel.

Neuropathologie
Ziektes die je hersenen aantasten gaan naast neuroinflammatie vaak gepaard met beschadigingen van zenuwcellen en ophopingen van eiwitten in de hersenen. Deze processen nemen toe naarmate deze ziektes erger worden. Echter, ook bij gezonde mensen vinden deze processen plaats op latere leeftijd maar leidt dit niet altijd tot ziekte. Het is nog niet bekend wanneer dit wel leidt tot problemen in het functioneren van de hersenen, met verminderde kwaliteit van leven als gevolg. Wij willen weten of we bij apen kunnen onderzoeken hoe deze ziektes tot stand komen. Hiervoor kijken we of dezelfde veranderingen plaatsvinden bij ouder wordende apen die horen bij ouderdom en neurodegeneratieve ziektes zoals we dit zien bij mensen. Op deze manier willen we begrijpen hoe veroudering verloopt bij apen en hoe dat vergelijkbaar is met mensen.

Veranderingen in bloedsamenstelling bij veroudering
Veroudering zorgt voor veel veranderingen in het hele lichaam, waarvan vele een afdruk achterlaten in de bloedsamenstelling. Uit eerder onderzoek is gebleken dat deze veranderingen een effect kunnen hebben op verschillende organen, waaronder de hersenen. Om dit te achterhalen onderzoeken we hoe de bloedsamenstelling bij mensen verandert met de leeftijd.

Om de verandering in bloedsamenstelling tijdens het ouder worden te onderzoeken hebben we eiwitmetingen (in menselijk bloed) uit verschillende studies gecombineerd. Daarin hebben we een aantal eiwitten ontdekt die sterk verbonden zijn met ouderdomsziektes, zoals problemen met organen en dementie. Wat interessant is, is dat de mate van aanwezigheid van deze eiwitten in het bloedplasma niet alleen een goede indicatie lijkt te zijn van hoe oud iemand is, maar ook hoe gezond iemand is.

Waarom apen nodig zijn voor onderzoek
Met het bloed, de hersenen en hersenvocht van apen doen we analyses en deze vergelijken we met analyses uit onderzoek bij mensen. Dit leert ons of apen een goed model zijn om verder verloop van deze ziekteprocessen en het ontstaan van neurodegeneratieve ziektes te bestuderen. Wij streven ernaar om met ons onderzoek een belangrijke bijdrage te leveren om uiteindelijk dergelijke ziektes te stoppen in mensen.