Voor iedere wetenschappelijke onderzoeksvraag de juiste aap vinden. Dat levert soms lastige dilemma’s op. Annet weet daar alles van. Annet is etholoog en onze koloniemanager. Haar werk bestaat onder andere uit het in standhouden van onze apenkolonies, het voorkomen van inteelt en het beslissen welke dieren de groep kunnen verlaten zonder de stabiliteit van de fokgroep te veel te verstoren. Annet is daarmee medeverantwoordelijk voor het selecteren van welke apen er in studies gaan. En soms doet dat pijn.
De covid-19 crisis is een rare tijd. De vraag naar apen voor biomedisch onderzoek is groter dan waar we op voorbereid waren, maar we moeten soms ook lastige keuzes maken. Zoals onderzoek naar een covid-vaccin in ouderen. Dan weet je dat je niet aan kunt komen met apen van zes jaar oud, maar dat de dieren minstens vijftien moeten zijn.
Zo natuurlijk mogelijk apenleven
“Voor deze specifieke studie hebben we de oudste dieren uit onze fokkolonie opgeofferd, en dat doet best een beetje pijn” zegt Annet. Ze denkt terug aan 2003 toen de eerste baby’s geboren werden in de nieuwe dierverblijven van BPRC. De tijd van de eerste stappen naar een zo natuurlijk mogelijke huisvesting, uniek in de onderzoekswereld. Meerdere generaties bij elkaar en ‘rondreizende’ fokmannen om inteelt te voorkomen. “Dat lijkt simpel maar dat is het niet” aldus Annet. Elk mannetje heeft seksuele interesse in iedere vrouw, maar, veel belangrijker, niet elke groep vrouwen heeft interesse in elke fokman. Vrouwen maken de dienst uit en als je de verkeerde man bij een groep vrouwen zet wordt dat geen feest. “We hebben een lange weg afgelegd om te komen waar we nu zijn”.
De droombaan van elke man
We hebben jarenlang onderzoek gedaan naar het geheim achter een succesvolle introductie van een nieuwe fokman. Eerst laten we de man ‘op afstand’ kennis maken met de vrouwen. Letterlijk, want ze kunnen elkaar dan alleen zien en ruiken. Daarbij letten we dan op het gedrag van zowel de man als de vrouwen. Als we voornamelijk vriendelijk gedrag zien dan mogen meerdere dames uit de groep op bezoek komen. De volgende stap is dat de man een uurtje in het verblijf bij de vrouwen en hun kinderen mag. Een spannende tijd voor alle betrokkenen waarin Annet en de dierverzorgers de dieren in de groep nauwkeurig blijven observeren. Pas als alles erop wijst dat de chemie in de groep niet teveel verstoord wordt door de nieuwe man, heeft hij een nieuw thuis gevonden en kan hij aan de droombaan van elke man beginnen: ongegeneerd seks hebben.
Gedragsonderzoek helpt bij een stabiele kolonie
Het aantal succesvolle introducties is enorm gestegen dankzij dit gedragsonderzoek. Daarbij spelen niet alleen persoonlijkheden van de individuele dieren een rol maar ook de groepssamenstelling. Het werkt het best met groepen bestaande uit een aantal verwante vrouwen; moeders met hun dochters en kleindochters. Hoe meer verwant de vrouwen zijn, hoe hechter en stabieler de groep, des te gemakkelijker een introductie verloopt.
Terug naar covid-19
Annet werkt al sinds 1996 bij BPRC. De dames die antwoord moeten geven op de vraag of het vaccin kans van slagen heeft in ouderen, waren de eerste apenbaby’s die Annet geboren heeft zien worden bij het nieuwe BPRC. Ze kent ze hun hele leven al, heeft ze zien opgroeien en zag hoe ze leerden om goede moeders te zijn. Annet beloofde hen dat ze nooit in een studie zouden gaan. Het lot besloot anders. Covid-19 en de belangrijke vraag of dit vaccin ouderen kan beschermen.