BPRC en “Pandemic Preparedness”
Meer informatie over:
Een goed begin is het halve werk. We zijn bij BPRC daarom hard bezig om goed voorbereid te zijn op een volgende pandemie. Voor 2020 wist niemand wat een zoönose was. Corona was toen gewoon bier, of de rand van de zon. En als we licht grieperig waren gingen we gewoon naar het werk of naar school. Niemand had kunnen bedenken dat we plots anderhalve meter afstand zouden houden, onze handen stuk zouden wassen en zouden klappen voor de zorg. Intussen hebben we door de COVID-19 pandemie een hoop lessen geleerd. Het is dan ook goed om terug te blikken naar wat achter ons ligt.
En het begint bij die zoönose. Bij een zoönose maakt een ziekteverwekker de overstap van een dierlijke gastheer naar de mens. Doorgaans verloopt de infectie in de oorspronkelijke gastheer asymptomatisch, dat wil zeggen dat er geen tekenen van ziekte zijn. Echter voor de nieuwe gastheer kan zo’n onbekende infectie grote gevolgen hebben. Een goed voorbeeld is HIV, een virus dat ergens in de vorige eeuw de sprong van apen naar mensen heeft gemaakt en de veroorzaker is van de ziekte AIDS. Om de weg in te slaan richting een pandemie moet de ziekteverwekker besmettelijk zijn, dat wil zeggen goed overdraagbaar van de ene mens naar een ander mens. De meest gevaarlijke infecties zijn degene die makkelijk overdraagbaar zijn via de lucht. De huidige COVID-19 pandemie veroorzaakt door SARS-CoV-2 is daar een sprekend voorbeeld van.
Quarantaine en vaccins
We duiden infecties met nieuwe, voorheen onbekende ziekteverwekkers vaak aan als “emerging diseases” oftewel opkomende ziektes. Reeds in de oudheid was quarantaine een middel om een uitbraak van een infectie in te perken. Eind van de achttiende eeuw is vaccinatie ontdekt. Deze methode is steeds verder geoptimaliseerd om veilig het hoofd te bieden aan allerlei invaliderende en levensbedreigende ziektes. Dit heeft aantoonbaar goed gewerkt en ziekten zoals pokken en polio zijn (bijna) uitgeroeid.
Afweersysteem sneller en efficiënter door vaccins
Als het afweersysteem voor het eerst kennis maakt met een nieuwe ziekteverwekker, komt de afweer door allerlei complexe oorzaken relatief traag op gang. Het duurt twee tot drie weken voordat het afweersysteem onder andere antistoffen heeft gemaakt die de ziekteverwekker kunnen neutraliseren. Gedurende deze eerste twee tot drie weken kan men te maken krijgen met allerlei complicaties veroorzaakt door koorts of een overreactie van het afweersysteem. Vaccins trainen het immuunsysteem op een specifieke ziekteverwekker zodat het sneller kan reageren na infectie. Dit verkort de tijd dat een ziekteverwekker zich verder door het lichaam kan verspreiden en schade kan aanrichten.
Ziektebeeld meestal in het begin het ergst
Doorgaans zie je aan het begin van een pandemie dat de ziektebeelden zeer ernstig zijn en dat dit beeld later afzwakt. Er wordt vaak betoogt dat de ziekteverwekker afzwakt. Een betere verklaring is dat later in de pandemie veel individuen in de populatie immuniteit hebben opgebouwd, maar ook dat de gevoelige personen uit de risicogroepen zijn overleden. De huidige data tonen aan dat vaccinatie bij COVID-19, ook voor de omikronvariant, goed werkt en bescherming biedt.
Druk op de wetenschap
Een plotselinge uitbraak van een pandemie legt veel druk op de wetenschappelijke wereld. Op de eerste plaats moet de ziekteverwekker worden geïdentificeerd en de genetische samenstelling in kaart worden gebracht. Met deze gegevens kunnen onderzoekers daarna mogelijke vaccinkandidaten identificeren. Dit alles is in het geval van COVID-19 razendsnel gebeurd. Daarop volgt de ontwikkeling van een geschikt proefdiermodel, dat zoveel mogelijk op de menselijke situatie lijkt. Hierin kunnen in het volgende stadium de potentiele vaccinkandidaten worden getest op zowel veiligheid als de kwaliteit om de ziekteverwekker op te ruimen. Zo zijn alle COVID-19 vaccinkandidaten die nu op de markt zijn eerst in een apenmodel getest.
De rol van BPRC in de COVID-19 pandemie
In dit kader heeft een relatief klein instituut als BPRC een bijzondere prestatie geleverd. In Rijswijk zijn COVID-19 modellen opgezet en in de afgelopen twee jaar zijn negen verschillende vaccinkandidaten hierin getest. Eén daarvan is al door de bevoegde instanties goedgekeurd en wereldwijd ingezet om de COVID-19 pandemie in te perken. Dit werk doet BPRC natuurlijk niet alleen, maar in nauwe samenwerking met veel partners die allerlei verschillende aspecten van de gezondheidszorg beheersen.
BPRC heeft aangetoond dat slagkracht, onafhankelijkheid en kennis van zaken essentiële kwaliteiten zijn gebleken om aan deze preklinische rol invulling te kunnen geven. We voelen ons gesteund door beleidsmakers en onze partners die het werken onder lastige omstandigheden en hoge druk mogelijk hebben gemaakt. De verwachting is dat COVID-19 gerelateerd onderzoek in proefdieren nog een tijd doorgaat. Immers nu al wordt een nieuwe generatie van vaccins voorbereid die andere componenten bevatten of op een andere vaccinatiestrategie zijn gebaseerd. Op de tweede plaats zal ook het onderzoek naar het ontstaan en behandeling van de “long COVID” implicaties nog de nodige inspanning vragen.
In de achterliggende periode zijn vele lessen geleerd die bruikbaar zijn voor de toekomst. In samenspraak met haar partners zet BPRC nu al stappen om in de toekomst beter voorbereid te zijn op een pandemie.