De meest wijdverspreide vorm van malaria, vivax-type malaria, is moeilijk te bestrijden. De parasiet vormt namelijk slapende stadia (‘hypnozoieten’), die zich nestelen in de lever. Daar kunnen ze weken tot zelfs jarenlang onopgemerkt aanwezig blijven om plotseling, door onbekende oorzaak, weer verder te groeien en een malaria-infectie te veroorzaken.
Er bestaat nog geen afdoende therapie tegen deze vorm. We hebben onlangs wel meer geleerd over de genetische eigenschappen van die slapende stadia, wat heel belangrijke informatie is voor geneesmiddelenonderzoek.
Op zoek naar zwakke plekken
De slapende parasiet is niet alleen een bron van ziekte, maar ook van verspreiding van vivax-malaria. Nadat de hypnozoiet weer groeit en een bloedinfectie veroorzaakt, kunnen muggen de malariaparasiet namelijk weer doorgegeven. De laatste jaren zijn wetenschappers over de hele wereld dan ook druk op zoek naar nieuwe middelen om deze slapende malariaparasiet te elimineren. In kweekschaaltjes kunnen we veel mogelijke geneesmiddelen testen op activiteit tegen deze parasiet. Maar het vinden van een effectief middel blijkt niet zo eenvoudig.
Door meer kennis op te doen van de hypnozoiet, hopen we zwakke plekken te vinden waartegen we geneesmiddelen kunnen ontwikkelen. Het is moeilijk hiervoor de vivax-parasiet zelf te gebruiken, omdat we de bloedvorm nog niet kunnen kweken. We zijn dus afhankelijk van geïnfecteerd bloed van patiënten. Technologieën om de geheimen van slapende vivax-parasiet te ontrafelen, zijn dan ook maar beperkt ontwikkeld.
Oudere vormen minder actief
In de aap bestaat ook een malariaparasiet die slapende vormen maakt. Deze parasiet is genetisch vrijwel identiek aan de vivax-parasiet en daarom veelgebruikt in onderzoek naar geneesmiddelen tegen de hypnozoiet; vroeger door veel apen te infecteren, inmiddels voornamelijk door testen in kweekschaaltjes. Hierover kunt u op deze pagina een video bekijken.
BPRC-onderzoekers hebben eerder via de apenparasiet nieuwe technologieën kunnen ontwikkelen, die het mogelijk maakten de hypnozoiet in zuivere vormen in handen te krijgen en te karakteriseren. Deze hypnozoieten waren zes dagen oud.
Belangrijke informatie voor verder onderzoek
Inmiddels zijn onze onderzoekers erin geslaagd hypnozoieten van negen dagen oud te zuiveren. Samen met hun partners in Bazel hebben ze vervolgens de genetische eigenschappen van deze oudere vormen bestudeerd. En wat bleek? Deze oudere vormen waren nog minder actief dan de vormen op dag zes. Toch bleven bepaalde processen nog wel actief. En dat is belangrijke informatie voor verder onderzoek.
Dit onderzoek is dan ook gepubliceerd in het online wetenschappelijke blad eLIFE.