In een groot deel van de wereld zorgt malaria nog steeds voor grote sterfte, met name onder kinderen. Bij volwassenen die de diverse aanvallen van de malariaparasiet op het lichaam hebben overleefd, raakt het immuunsysteem getraind en kan het de grote diversiteit van malariaparasieten steeds beter herkennen en onschadelijk maken. BPRC-wetenschappers onderzochten of een vaccin eenzelfde afweerreactie kan geven.
Malaria teistert de mensheid al eeuwenlang. De parasiet is in een continue strijd verwikkeld met het immuunsysteem van de mens. Het afweersysteem van de mens raakt steeds beter ingesteld op de parasiet, maar tegelijkertijd verandert de parasiet ook waardoor de parasiet steeds weer de verdedigingslinies van de mens kan omzeilen.
Op zoek naar een vaccin
Er bestaat slechts een gedeeltelijk effectief vaccin tegen malaria, gebaseerd op een eiwit van de parasiet. Er zijn ook andere vaccins in ontwikkeling en mogelijk zal een combinatie van vaccinkandidaten uiteindelijk het meest effectief blijken. Een zo’n kandidaateiwit is AMA1. De parasiet heeft dit eiwit nodig om de gastheercel binnen te kunnen dringen.
Een groot nadeel van het AMA1 eiwit voor de vaccinontwikkelaars is dat dit eiwit veel variaties heeft en deze variatie maakt het moeilijk om een vaccin te maken dat al deze variaties omvat, zodat er geen parasieten kunnen ontsnappen aan de immuunreactie.
Het AMA1 malariavaccin
BPRC-wetenschappers ontwikkelden een AMA1 vaccin (‘PfAMA1 DiCo’ genaamd) dat vele varianten van dit eiwit kan herkennen. Dit was succesvol in diermodellen en de volgende stap was om te bepalen of dit ook in de mens het geval was. Met dit PfAMA1 DiCo vaccin vaccineerden ze Franse vrijwilligers die nog nooit waren blootgesteld aan malaria. De reactie van hun immuunsysteem vergeleken ze vervolgens met dat van volwassenen uit Burkina Faso die waren gevaccineerd met een placebo. De vrijwilligers uit Burkina Faso zijn in hun leven continu blootgesteld aan malaria en hun immuunsysteem herkent de verschillende malariaparasieten dus goed. Overigens werd een ander deel van de vrijwilligers uit Burkina Faso gevaccineerd met het AMA1 DiCo vaccin en ook in die groep namen antistoffen tegen AMA1 DiCo varianten toe.
Kan het AMA1 DiCo vaccin de natuurlijke immuunreactie nabootsen?
De vraag was of het experimentele malariavaccin een gelijksoortig brede immuunreactie tegen verschillende AMA1 varianten kon opwekken als in de natuur ook gebeurt door herhaaldelijke blootstelling aan malariaparasieten. Dit bleek inderdaad het geval te zijn. Goed nieuws dus, want met een vaccin zou je in theorie dus al die blootstellingen aan malaria niet nodig hoeven te hebben om beschermd te zijn tegen ziekte. Maar helaas is het niet zo simpel. De immuunrespons die werd opgewekt was wel gericht tegen een breed scala aan AMA1 varianten, maar niet krachtig genoeg om je te beschermen tegen malaria.
Weer een stapje verder
Een combinatie van dit vaccin met goede hulpstoffen (adjuvantia) is dan ook belangrijk om het immuunsysteem krachtiger te kunnen laten werken. Bovendien kan een mix met andere mogelijke malariavaccins een beter effect hebben. Kortom, goed nieuws, maar er is nog veel werk aan de winkel.
Meer lezen over dit onderzoek? Volg deze link naar Nature Vaccines.