Adenovirussen zijn de veroorzakers van ‘gewone verkoudheid’ en zijn relatief onschuldige virussen. Verzwakte varianten van deze virussen worden dan ook veelvuldig gebruikt als dragers (vectoren) bij de productie van vaccins, zoals bijvoorbeeld ook in een aantal nieuwe vaccins tegen SARS-CoV-2.
Ondanks tientallen jaren van klinisch en preklinisch onderzoek, zijn er nog steeds onduidelijkheden over de menselijke immuunreacties tegen adenovirussen en adenovirus-afgeleide vectoren. Dit is gedeeltelijk te wijten aan de verschillen die er bestaan tussen muis en mens. Waar we in de muis het overgrote deel van de immuunreacties die ontstaan ten gevolge van infectie met adenovirus ontrafeld hebben, treden een aantal van deze reacties in de mens niet op.
Bioassay
Onderzoekers van BPRC hebben een test systeem (bioassay) ontwikkeld waarmee deze reacties in een kweekschaaltje kunnen worden onderzocht. Samen met onderzoekers van de Universiteit van Montpellier in Frankrijk konden ze met behulp van deze test specifiek de menselijke immuunreacties bestuderen die ontstaan tegen drie verschillende adenovirussen die vaak gebruikt worden als vector voor vaccins. Dit samenwerkingsverband vormde een onderdeel van TRANSVAC2, een Europees programma om onze kennis van vaccins te vergroten, door onze in-huis ontwikkelde menselijke bioassay technologie in te zetten.
Lactoferrine
We hebben geleerd dat specifiek in de mens, een klein molecuul genaamd lactoferrine, een belangrijke rol heeft in de immuunreactie tegen adenovirussen. Wanneer er bij de mens een verstoring plaatsvindt in de homeostase (de situatie in rust), dan wordt lactoferrine uitgescheiden door het betreffende weefsel. Om deze reden wordt lactoferrine ook wel een alarmine genoemd. In deze studie laten we zien dat lactoferrine kan binden aan adenovirussen en er complexen mee vormt. Deze complexen kunnen vervolgens binden aan Toll-like receptor 4, een belangrijke component van het menselijke aangeboren immuunsysteem, waarna verdere immuunreacties gestart worden. Dit onderzoek verdiept ons begrip van de menselijke reactie op adenovirussen, en kan mogelijkerwijs leiden tot de ontwikkeling van effectievere adenovirus gebaseerde vectoren en/of vaccins.
Beperkte en efficiënte inzet van proefdieren
We zien dus dat we ook zonder het gebruik van proefdieren al veel kennis kunnen opdoen. Deze kennis hopen we te kunnen inzetten om een voorselectie te maken van, in dit geval, het type vaccin dat verder moet worden getest. Helaas kunnen we de werkzaamheid van vaccins op dit moment nog niet goed nabootsen in kweekschaaltjes en daarom zullen we voorlopig nog diermodellen nodig hebben. Studies zoals hier beschreven leiden er wel toe dat we dit zo beperkt en efficiënt mogelijk kunnen doen.
Het hele verhaal is hier te lezen.