Wereldwijd lijken de besmettingen met het coronavirus af te nemen. Maatregelen worden afgeschaald en de ziekenhuizen kunnen weer overgaan tot hun reguliere werkzaamheden. Goed nieuws, zo lijkt het. Helaas is dit niet het hele verhaal.
Hoewel veel mensen veronderstellen dat COVID-19 een ziekte van de ademhalingsorganen is, lijdt meer dan 30% van de in het ziekenhuis opgenomen mensen aan neurologische aandoeningen, zoals verlies van reuk of smaak, epilepsie, psychose of verminderd bewustzijn. Bovendien blijkt een substantiële groep mensen na een infectie met het coronavirus (SARS-CoV-2) nog langdurig klachten te houden, zoals o.a. vermoeidheid, kortademigheid, spierpijn, depressie en vergeetachtigheid. Deze langdurige nasleep van een verscheidenheid aan klachten wordt ook wel ‘Long COVID’ genoemd. Er is nog heel weinig bekend over deze uitingen van COVID, alsmede het mechanisme, en dat bemoeilijkt de zoektocht naar een behandeling van deze symptomen. In ons apenmodel probeerden we daarom meer inzicht te krijgen in de onderliggende processen.
Onderzoek in de mens
Analyses van de hersenen van mensen die overleden zijn aan COVID tonen aan dat er in de hersenen een verhoogde activiteit van het immuunsysteem is geweest. Hoewel deze mensen een ernstige vorm van COVID hadden, is er ook een toenemende bezorgdheid over de langdurige gevolgen van mensen die een milde of zelfs asymptomatische vorm van COVID hebben gehad. Vinden daar soms ook dezelfde soort ontstekingen plaats als in mensen die overleden zijn aan COVID? Om dit goed te bestuderen is een gecontroleerde besmetting (challenge) en hersenweefsel nodig en dus kunnen we dit proces niet in levende mensen onderzoeken. Daarom zochten we onze toevlucht tot apen.
Onderzoek in de aap
Resusapen vormen een relevant model voor milde vormen van COVID. Deze dieren zijn genetisch en fysiologisch nauw verwant aan de mens en maken een gelijksoortig verloop van de milde vorm van infectie door. Daarom wordt dit diermodel ingezet om belangrijke aspecten van deze ziekte, die in de mens niet of beperkt kunnen worden onderzocht, gedetailleerd te onderzoeken. Zo bestudeerden we wat de invloed van een infectie op langere termijn is, op het moment dat het virus waarschijnlijk al weg is uit het lichaam. De hersenen van geïnfecteerde dieren 5-6 weken na infectie met het coronavirus werden onderzocht op aanwezigheid van het virus, eventuele ontstekingsreacties en ophoping van eiwitten die gerelateerd zijn aan neurologische aandoeningen.
Neurologische afwijkingen in de hersenen van geïnfecteerde dieren
De geïnfecteerde dieren lieten zelf geen duidelijke klinische symptomen zien, hoewel er op PET-CT beelden wel een milde tot matige aantasting van de longen was te zien. Hoewel de dieren dus nagenoeg geen ziekte vertoonden, bleek het virus wel degelijk schade aan de hersenen te hebben toegebracht. Hoewel er geen virus (meer) aantoonbaar aanwezig was in de hersenen, was er in enkele dieren wel verhoogde activiteit van de hypofyse gemeten en in de meeste dieren ook een ophoping van eiwitten gevonden die gerelateerd zijn aan neurologische aandoeningen in de hersenen. Ook waren er geactiveerde cellen van het immuunsysteem in de hersenen aanwezig. In hoeverre deze bevindingen voorspellend zijn voor de situatie in de mens behoeft vervolgonderzoek. Maar deze bevindingen kunnen wel worden opgevat als een waarschuwing: mogelijk geeft zelfs een milde of asymptomatische infectie met het coronavirus een verhoogd risico op neurologische complicaties op langere termijn. Dit onderzoek is gepubliceerd in het blad Viruses.