Tuberculose (TB), in de volksmond tering genoemd, is de meest dodelijke infectieziekte in de wereld. Per jaar sterven er ± 1.5 miljoen mensen als gevolg van TB. Het enige beschikbare vaccin dat nu gebruikt wordt is BCG.
Dit werkt vooral bij hele jonge kinderen. De bescherming die kinderen hebben tegen TB neemt in tien tot vijftien jaar af waardoor jongvolwassenen en ouderen niet meer beschermd zijn, TB ontwikkelen en de ziekte verspreiden. Zo’n 25% van de wereldbevolking is drager van TB. Deze mensen zijn dus niet ziek maar kunnen als het immuunsysteem verzwakt raakt (bijvoorbeeld bij mensen met AIDS of mensen die als gevolg van een auto-immuunziekte behandeld worden met een medicijn dat de afweer onderdrukt) weer ziek worden. Tezamen met een toenemende resistentie tegen huidige antibiotica maakt dit dat er een grote behoefte is aan een beter TB-vaccin.
Verschillende soorten vaccins
BCG is een zogenaamd levend vaccin. Dit is een vaccin dat al meer dan 100 jaar gebruikt wordt en afgeleid is van een bacterie die verantwoordelijk is voor TB bij runderen. Een nieuwe manier van vaccins ontwikkelen is om een bekend virus te nemen (verkoudheidsvirus - adenovirus) en dat zo kreupel te maken dat het geen ziekteverwekker meer is. En daar dan stukjes van een andere ziekteverwekker (in dit geval TB) in aan te brengen/aan toe te voegen. Een mogelijk nadeel van een op virus gebaseerd vaccin is, dat er naast een afweerreactie tegen de stukjes van TB (dat wil je!) er ook een afweerreactie is tegen het virus (dat wil je eigenlijk niet). Zou je dit vaccin nog een tweede keer willen toedienen, dan is dat mogelijk veel minder effectief, omdat de antivirus afweerreactie het virus gelijk opruimt. Dat zouden we kunnen oplossen door een tweede keer een heel ander virus (een kreupel pokkenvirus - vaccinia) te geven waarin dezelfde TB stukjes zitten als in het eerste verkoudheidsvirus. Daardoor boost je wel de afweerreactie tegen de TB stukjes (dat wil je!) maar is de afweerreactie tegen dat tweede virus nog niet aanwezig!
Verschillende routes van toediening
Aangezien TB een longinfectie is met de tuberculosebacterie, kan het zinvoller zijn om een vaccin in de long te geven om zo de afweerreactie tegen TB lokaal sterker te maken. De standaard manier van vaccins toedienen, die alom geaccepteerd is, is via de huid of spier. Ook deze manier geeft bescherming tegen infectie van de luchtwegen (denk aan griepvaccin).
Huidige studie
In de huidige studie hebben we twee, op virus gebaseerde TB-vaccins via verschillende routes toegediend. De eerste ronde van vaccinatie is gedaan met een aangepast adenovirus, dat vooral in apen voorkomt (chimpansee verkoudheidsvirus) met daarin vijf stukjes van de TB-bacterie. Dit virus is effectief gebleken als basis voor een vaccin tegen het ebolavirus. Bij de tweede ronde van vaccinatie hebben we gebruik gemaakt van een aangepast pokkenvirus (vaccinia). Ook dit virus is al vaker gebruikt als basis voor een vaccin tegen andere ziektes. De eerste ronde is zowel via de longen als via de huid toegediend en ook het tweede vaccin is via de longen of huid toegediend. Als controle is een niet gevaccineerde groep meegenomen en een groep met het enige vaccin BCG. We hebben vervolgens gekeken of er een goeie afweerreactie tegen de vijf verschillende TB stukjes was en of de dieren beschermd waren tegen een TB-infectie.
We vonden dat de verschillende strategieën die in deze studie zijn onderzocht niet bleken te beschermen tegen een infectie met TB. Daarbij moet gezegd worden dat ook het bekende BCG-vaccin geen bescherming bood in deze studie. Dit lijkt overeen te komen met het gebrek aan bescherming door BCG dat vaak ook bij mensen wordt gezien. We zagen wel dat het uitmaakt via welke route je het vaccin toedient. Hoewel we geen bescherming zagen bleek bij toediening via de huid iets minder ziekte op te treden dan bij toediening via de long.
Ook publicaties met ‘negatieve’ data zijn van belang
Het is belangrijk dat ook studies die geen effect van nieuwe TB-vaccins laten zien ook gepubliceerd worden, zodat deze studies niet opnieuw hoeven te gebeuren. Daarom publiceerden we dit werk in het blad NPJ Vaccines.