Vandaag is het Wereld Malaria Dag. In een wereld die op zijn kop staat vanwege het coronavirus, moeten we niet vergeten dat er meer ziektes zijn die aandacht nodig hebben. Zo sterven jaarlijks meer dan 450.000 mensen aan malaria. Dat is meer dan 1000 mensen per dag!
Onlangs benadrukte de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dat de malariabestrijding ook tijdens de pandemie van het coronavirus door moet blijven gaan. Helaas is dit makkelijker gezegd dan gedaan. De landen waar veel malaria voorkomt hebben vaak een kwetsbare gezondheidszorg en maar beperkte middelen. Hiervoor vroeg Nelke Manders, algemeen directeur van Artsen zonder grenzen, onlangs nog aandacht in het televisieprogramma Buitenhof.
Vaccin
Tegen het coronavirus hoopt men binnen twee jaar een vaccin (en medicijnen) te ontwikkelen. Dat deze ontwikkeling helaas ook veel langer kan duren zie je bijvoorbeeld bij malaria. Onderzoekers werken al meer dan 40 jaar aan een vaccin tegen deze ziekte. Momenteel wordt in Afrika op grote schaal een experimenteel vaccin getest, maar het is nu al duidelijk dat dit vaccin nog geen volledige bescherming biedt. Tegelijkertijd wordt ook gewerkt aan nieuwe geneesmiddelen. De parasiet wordt namelijk steeds minder gevoelig voor bestaande middelen en ook hebben we geen goede geneesmiddelen tegen bepaalde vormen van malaria, waaronder een slapende vorm van de parasiet die zich schuilhoudt in de lever. Dat laatste is iets waar onderzoekers van BPRC al jaren aan werken. Dat gebeurt als volgt.
Wat we doen in de aap
Malariaparasieten hebben een complexe levenscyclus. Een deel in de mug en een deel in de mens. Sommige delen kunnen we nabootsen in een kweekschaaltje, andere niet. Wat bijvoorbeeld nog niet kan is het kweken van de parasietvorm die door de mug wordt overgedragen. Gelukkig worden hier wel vorderingen in gemaakt. Op dit moment moeten we hiervoor nog wel een aap infecteren met de bloedvorm van de parasiet. De parasiet vermenigvuldigt zichzelf dan in de rode bloedcellen. Na een kleine twee weken kunnen we dan een buisje bloed afnemen van de aap en hebben we de parasiet in handen waarmee we in de mug verder kunnen. Omdat we alleen een bloedinfectie hebben gedaan, kunnen we de aap met bestaande middelen genezen. En dat doen we dus ook om ervoor te zorgen dat de aap geen ziekteverschijnselen krijgt. Vervolgens hebben we de mug nodig om de parasietvorm in handen te krijgen die levercellen kan infecteren, want ons onderzoek is erop gericht geneesmiddelen te vinden tegen de slapende vorm van de leverparasiet.
Wat we doen in muggen
Het geïnfecteerde bloed bieden we aan malariamuggen aan op ons lab. Na het bloedmaal gaan de muggen twee weken in een klimaatkamer met een tropisch klimaat. De parasieten ontwikkelen zich verder in de mug tot ze terechtkomen in de speekselklieren. Dit zijn de parasieten die we verder willen kweken. We maken de muggen dood door ze eerst met alcohol te besproeien. Hierna doen we een muggendissectie, wat zoveel betekent als dat we de muggen uit elkaar halen om de speekselklieren eruit te halen.
Nieuwe medicijnen
Vervolgens worden de parasieten uit de speekselklieren geïsoleerd. Op het lab kunnen we leverkweekcellen infecteren met de geïsoleerde parasiet. Om te onderzoeken of nieuwe experimentele medicijnen de slapende vorm van de leverparasieten remmen voegen we die toe aan de leverkweekcellen met deze parasieten.
Onlangs publiceerden we een methode waarmee we uiteindelijk nog sneller experimentele medicijnen hopen te testen.
Meer informatie
In deze video kun je zien hoe het hierboven beschreven onderzoek gaat.
Via deze link kun je meer lezen over het onderzoek bij BPRC, waaronder malaria.