Elk jaar op 24 maart herdenken we dat tuberculose, kortweg tbc, nog steeds heel veel slachtoffers eist. Veel te veel, want naar schatting van de wereldgezondheidsorganisatie WHO zijn er jaarlijks circa 10 miljoen nieuwe ziektegevallen en circa anderhalf miljoen doden te betreuren. Dat zijn ruim 4000 sterfgevallen per dag!
Wereldwijd is bijna een kwart van de wereldbevolking drager van de tbc bacterie. Op enig moment kunnen deze mensen ziek worden, als de gezondheid verzwakt raakt door bijvoorbeeld ondervoeding, diabetes of co-infectie met een virus. En met ieder nieuw ziektegeval krijgt tbc de kans om verder verspreiden.
Alleen met niet aflatend speur- en ontwikkelingswerk zal het mogelijk zijn om tbc beter te begrijpen en betere remedies te ontwikkelen. De ontwikkeling van een effectiever vaccin ter preventie van tbc is daarbij de beste optie om de verspreidingscyclus te doorbreken.
Beperkt succesvol, of toch meer?
Al bijna 100 jaar bestaat er een vaccin tegen tbc. Dat vaccin heet BCG, een afkorting van de vernoeming naar zijn Franse ontdekkers, Bacillus Calmette & Guérin. In landen waar tbc veel voorkomt, wordt BCG vaak na geboorte toegediend. Daarmee worden jaarlijks ruim honderdduizend kinderlevens gered van sterfte. Maar helaas is dat beschermingseffect, zoals uit bovenstaande getallen blijkt, te gering om tbc de wereld uit te helpen.
Opmerkelijk is het feit dat uit gezondheidsgegevens blijkt dat BCG niet alleen helpt tegen tbc, maar ook het sterftecijfer bij jonge kinderen als gevolg van andere luchtweginfecties terugdringt. Dankzij fundamenteel wetenschappelijk onderzoek denken we nu te begrijpen hoe dat werkt.
BCG is een levend, vezwakte bacterie die niet meer ziek maakt, maar wel de afweer van de gastheer in brede zin stimuleert. Door die gestimuleerde of getrainde afweer lijkt iemand die het BCG vaccin ontvangt ook beter in staat andere infecties te bestrijden. Met name dankzij onderzoek in proefdieren is bewijs geleverd voor de stelling dat BCG zogenaamde aspecifieke kruisbescherming kan geven.
Het tbc vaccin in de strijd tegen de huidige corona-epidemie
Het is op basis van het trainingseffect van BCG op het afweersysteem (het immuunsysteem), dat onderzoekers in Nederland vorige week aankondigden om dit tbc vaccin in te zetten in coronarisicogroepen. Zij zullen onderzoeken of BCG coronavirusinfectie kan beteugelen. Zolang er nog geen specifiek coronavaccin beschikbaar is, stemt deze mogelijkheid hoopvol om iets tegen de voortrazende epidemie te kunnen doen.
De algemene immuuntraining door levend verzwakte tbc vaccins, waaronder BCG, hebben we recent bij BPRC ook in resusapen kunnen vaststellen. Dit gegeven versterkt ons inzicht en de voorspellende waarde van ons onderzoek naar het afweersysteem, en van de werkzaamheid van nieuwe (preventieve) therapieën voor de mens. Omdat resusapen ook vatbaar zijn voor coronavirusinfectie verkent het BPRC momenteel de mogelijkheden om het klinisch BCG-corona-initiatief te versterken.
COVID-19: a message of solidarity
Door TuBerculosis Vaccin Initiative (TBVI)