Groot nieuws vanuit de Apenheul vorige week: de nieuwe gorillaleider is in de dierentuin aangekomen. In het licht van een internationaal fokprogramma voor gorilla's in dierentuinen maakt de 33-jarige Bao Bao de komende tijd kennis met de gorillavrouwen. Zo'n introductie kan namelijk niet van de ene op de andere dag plaatsvinden. Waarom eigenlijk niet?
Bao Bao wordt dus langzaam 'gebracht' door de Apenheul. En dat kan ook niet anders, weten we bij BPRC. We huisvesten hier weliswaar geen mensapen, zoals gorilla of chimpansees, maar ook bij de dieren in onze kolonie (resus-makaken, Java-apen en marmosets) vereist de introductie van nieuwe mannen in de groep een zorgvuldige aanpak.
Apensoorten niet zomaar te vergelijken
"De belangrijkste reden is dat een nieuwe man de aanwezige jonkies kan doodmaken", vertelt dierverzorgster Marlies, die wel graag benadrukt dat de ene aapsoort de ander niet is. "Je moet oppassen apen zomaar met elkaar te vergelijken, daarvoor zijn er simpelweg te veel verschillen tussen alle soorten; qua sociale structuur, hoe ze met elkaar omgaan, welke eisen ze stellen aan de ander. Hoe voorzichtig je een nieuwe aap in de kolonie moet introduceren, hangt dan ook heel erg af van het soort én waar ze leven. Gorilla's en makaken kun je ook zeker niet een-op-een met elkaar betrekken. Maar het gevaar van 'infanticide', ofwel kinderdoding' is wel een overlappend thema."
Vrouwen sneller vruchtbaar
Het effect van dit gevaar is dat de vrouwen hun kinderen heel erg gaan beschermen. Zoals dat bij leeuwen ook gebeurt. "Daarom kan die introductie niet van de ene op de andere dag plaatsvinden", zegt Marlies. "Dat moet heel geleidelijk. Waarom zo'n man die jonkies doodmaakt? Omdat de vrouw sneller vruchtbaar raakt zodra ze haar jonkies verliest. En dan kan hij sneller voor nageslacht zorgen, zijn eigen genen verspreiden. Infanticide is dus een heel effectieve methode van voortplanting, maar die vrouwen treffen ook hun maatregelen: door heel agressief te worden. Bij makaken kan dat zorgen dat een man wordt doodgebeten. Wat de gevolgen bij gorilla's zijn, weet ik niet."
Man om de tuin leiden
Ook voor de zwangere vrouwen moet het nieuwe mannetje oppassen. Deze vrouwen kunnen de man juist heel erg om de tuin leiden. Zij kunnen tot vervelens toe met hem gaan paren en hem tot in den treure verwennen met vlooibeurten. Zodat hij in de veronderstelling is dat het zijn baby is, die geboren wordt. "Het bewaken van de gezondheid van hun ongeboren kind is voor die vrouwen de belangrijkste reden om zich op deze manier op te stellen. De vrouwen zonder kind hebben wellicht meer oprechte interesse in zo'n man. Maar dat hangt wel heel erg af van hoe haar zussen en nichten op hem reageren. Als die heel agressief zijn naar hem, zullen zij meer in de groep opgaan en ook tegen hem ageren."
Weg der geleidelijkheid
De weg der geleidelijkheid is dus de enige manier is om nieuwe mannen te introduceren. Maar wat is dan geleidelijk? Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten bij die groepsvorming? Marlies: "Je kijkt heel erg naar gedrag tussen de man en de vrouwen. Hun lichaamstaal, de gebaren. Als ze vriendelijk gedrag naar elkaar vertonen, kun je sneller een stap verder gaan. In plaats van het hek ertussen laten, zet je de dieren bijvoorbeeld even bij elkaar. Maar is het gedrag heel agressief, laat je het hek dicht. Je wacht eerst tot ze een beetje gaan flirten met elkaar. Tijd is een belangrijke factor. Tijd om te wennen aan elkaar. Aftasten. En dan heb je er ook nog mee te maken dat alle apen hun eigen karakter hebben. Net als mensen."
De veroveringsstrategie...
Belangrijke graadmeter bij dit introductieproces is natuurlijk ook de reactie van de man op zo'n vrouw. "Om een vrouw voor je te winnen, kun je als man grofweg twee verschillende strategieën toepassen", legt Marlies uit. "Of je bent heel erg vriendelijk en bescheiden, op het onverschillige af. Of, je probeert meteen met ijzeren vuist te regeren. Het ligt maar net aan het karakter van de vrouw welke strategie op haar het meest effectief is. Allebei die strategieën zijn in het verleden succesvol geweest, anders waren ze er ook niet meer, die strategieën … Maar voorop staat dat het elke keer weer de eerste keer is. Net zoals nu in de Apenheul!"