Net wakker worden voordat de wekker afgaat. We herkennen het allemaal. Dit zien we ook bij onze apen. Zij worden vaak al wakker net voordat het licht aangaat. Het verschuiven van de klok door de winter- en zomertijd vraagt daarom ook van de apen aanpassing van hun ritme. Een goede gelegenheid eens te kijken naar hoe apen eigenlijk slapen. Want ook dat bestuderen wetenschappers bij BPRC. En het blijkt dat apen en mensen ook qua slaapgewoontes enorm op elkaar lijken.
Bij BPRC hebben de apen vaste rituelen voor het slapen gaan waarbij ze hun slaapplek in orde maken. Ze hebben een vaste slaapplek waarvan ze niet graag afwijken. Ze slapen tegen elkaar waarbij ze altijd dezelfde positie innemen, net zoals mensen die vaak hun eigen helft hebben in bed. Ook de apen kunnen elkaar wakker houden door onrustig gedrag van de slaappartner, maar verder zijn ze erg ontspannen. Vuurwerk tijdens de jaarwisseling veroorzaakt slechts een korte verstoring waarbij ze even opkijken en daarna weer gewoon verder slapen.
Siësta
Mensen slapen zoals de meeste aapsoorten ’s nachts en doen soms een middagdutje. Ook apen houden een siësta. De huidige samenleving vraagt van mensen om wakker te blijven. Apen trekken zich daar niets van aan en doen lekker een dutje in de middag.
Het nut van slaap
In het lichaam vinden processen plaats die niet tegelijk actief kunnen zijn, omdat ze elkaar tegenwerken. Enerzijds zijn er processen voor herstel en opbouw en anderzijds voor verbruik en verbranding. De natuur heeft daar iets op gevonden. Er zijn momenten waarop je wakker bent en stoffen verbrandt en momenten van rust waarin je slaapt om onderhoud te plegen. Door dit te scheiden remt het ene proces het andere niet af. De afwisseling tussen wakker en slaap noemt met het slaap-waakritme, ofwel het circadiaans ritme.
Eerst veel diepe slaap daarna meer droomslaap
Onze slaap is opgebouwd uit cycli van verschillende fases die elkaar afwisselen. Dit is bij elke diersoort anders, maar apen hebben dezelfde slaapopbouw als mensen. De eerste korte fase is een lichte slaap. Het geluid verstomt en langzaam ga je over in de diepe slaap. De eerste helft van de nacht bestaat voornamelijk uit cycli met veel diepe slaap, belangrijk voor het herstel van cellen in het lichaam. De tweede helft bestaat voornamelijk uit droomslaap waarbij de hersenen actief zijn maar het lichaam volledig ontspannen is. Er wordt verondersteld dat dit nodig is om ervaringen van de dag ervoor te verwerken en op te slaan in de hersenen.
Foto: Java-apen houden siësta. Universiteit Utrecht & BPRC